Καταγραφή της κυνηγετικής κάρπωσης του αγριόχοιρου στην Αν. Μακεδονία και Θράκη

Η ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΗΣ ΚΑΡΠΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΡΙΟΧΟΙΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝ.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ, ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ
ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ
Θεοφάνης N. Καραμπατζάκης, Πέτρος Χ. Πλατής, Κυριάκος Ε. Σκορδάς

Το ζαρκάδι και η κυνηγετική του διαχείριση

Το ζαρκάδι και η κυνηγετική του διαχείριση
Του Θεοφάνη Καραμπατζάκη, Δασολόγου & Διπλ. Μηχανολόγου Μηχανικού

   zarkadi01Το ζαρκάδι (Capreolus capreolus) είναι ελαφοειδές το οποίο απαντάται ευρέως στα δασικά οικοσυστήματα της Ηπειρωτικής Ευρώπης και της Μ. Βρετανίας (εικ. 1). Παρουσιάζει βέβαια μικρότερη εξάπλωση στις Μεσογειακές χώρες. Στη χώρα μας, αν και δεν έχουν γίνει συστηματικές απογραφές των πληθυσμών του, από την εμπειρία φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ιδιαίτερη αφθονία, η οποία προφανώς συνδέεται με την αναβάθμιση αλλά και την επέκταση των δασικών οικοσυστημάτων της ενδοχώρας και τον περιορισμό της λα-θροθήρας του.

   Το κυνήγι του απαγορεύεται από το δασικό κώδικα υπαγόμενο στα λεγόμενα «ευγενή θηρά-ματα», αλλά με ειδική ρύθμιση που προβλέπεται από τον ίδιο πάντα νόμο κυνηγιέται μόνο στις ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές.

   Στις άλλες χώρες της Ευρώπης, ουδεμιάς εξαιρουμένης, θηρεύεται κανονικά, συγκαταλεγό-μενο στον κατάλογο των θηρευσίμων ειδών και για τον λόγο αυτό έχουν αναπτυχθεί πολλές μέθοδοι κυνηγετικής του διαχείρισης.

Ο υβριδισμός του αγριόχοιρου, κίνδυνος γενετικής μόλυνσης των πληθυσμών του.

Του Θεοφάνη Καραμπατζάκη, Δασολόγου - Περιβαλλοντολόγου

Οι φυσικοί πληθυσμοί των θηραμάτων της χώρας μας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη, διαθέτουν ένα ανεκτίμητης αξίας γενετικό υλικό το οποίο δημιουργήθηκε μέσα από φυσικές επιλογές αιώνων και τους επιτρέπει να επιβιώνουν, να προσαρμόζονται αλλά και να αντιστέκονται στις νέες αλλαγές των συνθηκών του περιβάλλοντος.

Κάθε λοιπόν τεχνητή νόθευση αυτού του γενετικού υλικού επιφέρει γενετική μόλυνση στους πληθυσμούς του είδους στο οποίο γίνεται.

Ας δούμε όμως πρακτικά τι σημαίνει αυτό στην περίπτωση του αγριόχοιρου.

Ο αγριόχοιρος της Δυτικής Ηπειρωτικής Ευρώπης δηλ. το υποείδος Sus scrofa scrofa, διαθέτει 36 ζεύγη χρωμοσώμων.

Ο αγριόχοιρος της Κορσικής, της Β. Αφρικής, κάποια υποείδη της Ρωσίας και της Ασίας και επίσης ο οικόσιτος χοίρος διαθέτουν 38 ζεύγη χρωμοσώμων.

Αυτά τα υποείδη του αγριόχοιρου καθώς και ο οικόσιτος χοίρος μπορούν να διασταυρωθούν με τον αγριόχοιρο της Δυτικής Ηπειρωτικής Ευρώπης και να δώσουν γόνιμα υβρίδια. Ειδικότερα ο αγριόχοιρος της Δυτικής Ηπειρωτικής Ευρώπης διασταυρούμενος με τον οικόσιτο χοίρο δίνει υβρίδια που διαθέτουν 36, 37 ή 38 ζεύγη χρωμοσώμων. Τονίζεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι τα υβρίδια αυτά είναι γόνιμα γιατί σε πολλές περιπτώσεις διασταυρώσεων άλλων ειδών τα παραγόμενα υβρίδια είναι άγονα όπως π.χ. το μουλάρι (γάϊδαρος Χ άλογο).

Βέβαια εκτός από την μεγάλη διαφορά στον γενότυπο, λόγω διαφορετικού αριθμού χρωμοσώμων, τα υβρίδια παρουσιάζουν και φαινοτυπικές διαφορές και κυρίως αυτά της πρώτης γενιάς, διότι στις μετέπειτα γενεές οι διαφορές αυτές τείνουν να αμβλυνθούν, η νόθευση όμως του γενότυπου παραμένει.

Ο προσδιορισμός της ηλικίας του αγριόχοιρου

Του Θεοφάνη Καραμπατζάκη, Δασολόγου - Περιβαλλοντολόγου

Για να διαχειριστούμε έναν πληθυσμό ενός θηραματικού είδους με διαχειριστικό μέσο το κυνήγι και ιδιαίτερα στην περίπτωση του αγριόχοιρου, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας μια σειρά από παραμέτρους όπως: η έκταση μέσα στην οποία ζει και κινείται ο πληθυσμός και ασκείται το κυνήγι, η διαθεσιμότητα της τροφής, οι περιοχές για γιατάκια, οι αγροτικές καλλιέργειες, η κυνηγετική κάρπωση και η ηλικιακή δομή του πληθυσμού.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η γνώση της κυνηγετικής κάρπωσης περιορίζεται στον αριθμό των θηρευθέντων ζώων στον οποίο καμιά φορά προστίθεται το φύλο, το βάρος και κάποια στοιχεία για την κατάσταση των γεννητόρων.

Η ηλικία του αγριόχοιρου η οποία είναι ένα στοιχείο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους κυνηγούς εκτιμάται συνήθως χονδρικά απ’ αυτούς από εξωτερικά χαρακτηριστικά των ζώων (ραβδώσεις, καστανό χρώμα, μαύρο χρώμα κ.λ.π.) ή από το βάρος. Η έρευνα έχει δείξει όμως, ότι η σχέση μεταξύ βάρους και ηλικίας των ζώων είναι πολύ χαλαρή, άρα και η εκτίμηση της ηλικίας από το βάρος επισφαλής. Πάντως στον πίνακα 1 δίνεται μια χαλαρή συσχέτιση μεταξύ βάρους και ηλικίας του αγριόχοιρου σε πλούσιους και σε φτωχούς για το είδος βιοτόπους.

Η κοινωνική οργάνωση του αγριόχοιρου.

Του Θεοφάνη Καραμπατζάκη, Δασολόγου - Περιβαλλοντολόγου

Pigs xioniaΟ αγριόχοιρος είναι ζώο κοινωνικό, ζει δηλαδή σε αγέλες που τις λέμε κοπάδια και γνωρίζει πολύ καλά να οργανώνει την ζωή του ομαδικά. Η ομαδική ζωή όμως απαιτεί πάντα την ύπαρξη μιας κοινωνικής οργάνωσης, με αυστηρή ιεραρχική δομή, η οποία ρυθμίζει τις εσωτερικές, αλλά και τις εξωτερικές λειτουργίες της κοινωνίας αυτής, βάζει δηλαδή τα πράγματα σε τάξη. Ετσι λοιπόν μέσα σε κάθε κοπάδι κάθε ζώο κατέχει μια σαφώς καθορισμένη θέση στην ιεραρχία πηγαίνοντας από το κυρίαρχο στο υποτελές.

Η δομή (σύνθεση) και το μέγεθος των κοπαδιών

Το κοπάδι αποτελείται αποκλειστικά από 1 έως 5 ή 6 ενήλικα θηλυκά διαφόρων ηλικιών ακολουθούμενα από τα μικρά τους και τα θηλυκά της προηγούμενης χρονιάς που δεν έχουν τεκνοποιήσει. Αυτές οι ενήλικες θηλυκές οι οποίες είναι μητέρες έχουν ρόλο πρωταρχικό μέσα στην οργάνωση του κοπαδιού όπως ακριβώς στις μητριαρχικές κοινωνίες του ανθρώπου. Για να γίνει κατανοητή η έννοια της δομής ενός κοπαδιού ας φανταστούμε μια πυραμίδα που την βάση της κατέχουν τα μικρά της αμέσου περασμένης αναπαραγωγικής περιόδου, στον πρώτο όροφο βρίσκονται τα θηλυκά που γεννήθηκαν την προηγούμενη χρονιά, στον δεύτερο όροφο οι θηλυκές μεταξύ 2-3 ετών, στον τρίτο όροφο αυτές μεταξύ 3-4 ετών κ.ο.κ. μέχρι την κορυφή που είναι η γηραιότερη, η αρχηγός του κοπαδιού. Είναι αυτονόητο ότι οι μικρότερες ηλικίες αντιπροσωπεύονται από περισσότερα ζώα και οι μεγαλύτερες από λιγότερα. Όταν αυτό δεν συμβαίνει λέμε ότι η δομή του κοπαδιού (ή του πληθυσμού) δεν είναι καλή και βέβαια υπάρχει υπογεννητικότητα.

Η αναπαραγωγή του αγριόχοιρου

Του Θεοφάνη Καραμπατζάκη, Δασολόγου - Περιβαλλοντολόγου

Σ’ αυτό το άρθρο θα δούμε αναλυτικά όλη την βιολογία της αναπαραγωγής του αγριόχοιρου , τους φυσικούς παράγοντες που την επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά και πως την επηρεάζει το κυνήγι, ιδιαίτερα με τις άναρχες καρπώσεις και την μεγάλη κυνηγετική πίεση.

Η σεξουαλική ωριμότητα

Pigs rigotaΗ σεξουαλική ωρίμανση μιας υγιούς νεαρής γουρούνας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι μπορούν να την καθυστερήσουν μέχρι και τον 2ο χρόνο της ζωής της. Μια νεαρή θηλυκιά λοιπόν είναι δυνατόν από την ηλικία των 8 μηνών να συμμετάσχει στην αναπαραγωγή, μπορεί όμως να φθάσει και τα 2 χρόνια χωρίς να ζευγαρωθεί.

Απαραίτητες προϋποθέσεις, αλλά όχι πάντα αρκετές για να ζευγαρωθεί μια θηλυκιά είναι:

· Να φθάσει σ’ ένα ελάχιστο σωματικό βάρος 30 - 40 Kg (χωρίς εντόσθια). Εδώ όμως εμπλέκονται οι επικρατούσες τροφικές συνθήκες, τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές, οι οποίες μπορούν να εξηγήσουν τις μεγάλες διαφορές που συναντάμε. Έχουμε λοιπόν συναντήσει γουρούνες 45 Kg παρθένες και άλλες 35 - 40 Kg να έχουν ήδη τεκνοποιήσει. Οπότε και η αφθονία της τροφής δεν αρκεί πάντα.

· Να φθάσει στο προβλεπόμενο σωματικό βάρος την κατάλληλη εποχή του έτους. Αν έχει γεννηθεί Φεβρουάριο και δεν έχει υποφέρει από σκληρές χειμερινές συνθήκες και η μητέρα της ήταν απόλυτα υγιής μιας κάποιας ηλικίας και το κυνήγι δεν την άφησε ορφανή, τότε αυτή η θηλυκιά θα έχει πολλές πιθανότητες να συμμετάσχει στην αναπαραγωγή από το προσεχές φθινόπωρο ή χειμώνα, όταν θα είναι 8 - 10 μηνών. Αντίθετα αν έχει γεννηθεί στο τέλος της άνοιξης, μέχρι τον Νοέμβριο - Ιανουάριο δεν θα έχει αναπτυχθεί αρκετά και έτσι δεν θα συμμετάσχει στην αναπαραγωγή.